Langs de lijn
Er wordt veel gezegd over elektromagnetische velden (EMV). Wat is een feit en wat is een fabel? Ard van Pelt, expert op dit vlak bij GGD Zeeland, legt het uit.
velden:
5 feiten en fabels

“Microtesla is de eenheid waarin de sterkte van een magneetveld wordt weergegeven. Met een EMV-meter kunnen we de actuele magneetveldsterkte op een bepaalde locatie meten.”
Feit
“Het RIVM heeft een kaart ontwikkeld. Hierop kan je (indicatieve) magneetvelden rond de hoogspanningslijnen bekijken. Ook in jouw buurt. Je ziet hoever de magnetische velden kunnen komen, afhankelijk van de stroomvraag. De maatstaf hierbij is 0,4 microtesla. Boven deze waarde adviseren we om er niet langdurig te verblijven (minimaal 14 tot 18 uur per dag gedurende een jaar).”
Feit
“Wonen in de buurt van hoogspanningslijnen is niet gevaarlijk. Toch gelden er voorzorgsmaatregelen om te voorkomen dat mensen langdurig worden blootgesteld aan EMV. TenneT past bij de aanleg van nieuwe hoogspanningslijnen of het aanpassen van bestaande verbindingen deze maatregelen toe. Ze gebruiken bijvoorbeeld een mastontwerp dat een smal magneetveld heeft. En bij de bouw van een nieuwe hoogspanningslijn proberen ze zoveel mogelijk woningen en gevoelige locaties, zoals ziekenhuizen, scholen, kinderdagverblijven of woonwijken, te vermijden.”
Langs de lijn
Ard van Pelt
Adviseur milieu en gezondheid bij GGD Zeeland
“Ik ben adviseur milieu en gezondheid bij GGD Zeeland. Dat betekent dat ik adviseer of milieu- of omgevingsfactoren invloed kunnen hebben op de gezondheid. Elektromagnetische velden (EMV) zijn hier een voorbeeld van, net als fijnstof en PFAS.”
“Wij zijn er echt voor de burgers. Dus als er zorgen zijn, staan wij klaar om te helpen. Onze grootste uitdaging? Google. Er staat zoveel informatie online; sommige informatie is juist, maar andere niet. Dit zorgt voor onrust en onzekerheid. Mijn boodschap is vooral dat mensen zich geen zorgen moeten maken over EMV. Waarom niet? Laten we het erover hebben! Wat is waar en wat is niet waar?”
Fabel
“Dit is een veelvoorkomende vraag, en ik begrijp waarom dit leeft. Toch is deze stelling niet waar.
Er is veel onderzoek gedaan naar de invloed van hoogspanningslijnen op de gezondheid. Allereerst is het belangrijk om te vermelden dat als je je buiten een bepaalde afstand van een hoogspanningslijn bevindt, er geen gezondheidsrisico’s zijn. Sta je direct onder de lijn of dicht erbij? Dan zijn er ook geen gezondheidsrisico’s als je er korte tijd bent, bijvoorbeeld tijdens het fietsen, wandelen of als je er een paar uur verblijft.
Als je er langdurig verblijft – een hele dag of langer, jaar in jaar uit – zijn er wetenschappelijke onderzoeken die aanwijzen dat dit invloed kan hebben op de gezondheid. Bij kinderen die langdurig worden blootgesteld aan een elektromagnetisch veld van 0,4 microtesla of meer, is een mogelijke samenhang gevonden met een licht verhoogd risico op leukemie. Ook bij volwassenen wijzen sommige studies op een mogelijke correlatie tussen langdurige blootstelling aan elektromagnetische velden en een verhoogde kans op leukemie, hoewel een oorzakelijk verband niet is aangetoond.
Daarom stelde de overheid voorzorgsmaatregelen op voor langdurig verblijf onder hoogspanningslijnen.”
Fabel
“Deze vraag krijg ik vaak, en er bestaat veel angst over. Maar dit is niet waar. Er is een belangrijk verschil tussen straling en EMV.
Je kunt het vergelijken met een spectrum. Helemaal links in dat spectrum staan elektromagnetische velden, zoals die van hoogspanningsmasten en transformatoren, maar ook de televisies en radio’s. Deze apparaten wekken ‘niet-ioniserende’ elektromagnetische velden op. Dat betekent dat hun frequentie laag is (onder 10¹⁵ Hz) en dat de energie te zwak is om moleculen te beschadigen of ionen te vormen. Hier is dus geen sprake van straling.
Bij zeer hoge frequenties bewegen elektromagnetische velden als een golf met de snelheid van het licht. Dan spreken we van straling. Deze stralen bevatten zoveel energie dat ze chemische verbindingen kunnen verbreken en schade kunnen veroorzaken aan levende cellen.
Voorbeelden hiervan zijn bepaalde soorten ultraviolette straling, röntgenstralen en gammastralen. Deze kunnen uit de natuur komen, bijvoorbeeld van de zon of radioactieve stoffen, maar ook kunstmatig worden opgewekt, zoals in een röntgenapparaat of een UV-lamp.”
Feit
“Elektromagnetische velden ontstaan wanneer elektrische ladingen bewegen. Dit gebeurt als er stroom gevraagd wordt. Bijvoorbeeld wanneer elektriciteit door een kabel van het stopcontact naar een lamp gaat of door een hoogspanningskabel om de huizen van stroom te voorzien. Hoe hoger de stroomvraag, hoe groter het elektromagnetisch veld.”

milieugezondheid@ggdzeeland.nl
velden:
5 feiten en fabels
Langs de lijn
Er wordt veel gezegd over elektromagnetische velden (EMV). Wat is een feit en wat is een fabel? Ard van Pelt, expert op dit vlak bij GGD Zeeland, legt het uit.

“Microtesla is de eenheid waarin de sterkte van een magneetveld wordt weergegeven. Met een EMV-meter kunnen we de actuele magneetveldsterkte op een bepaalde locatie meten.”
milieugezondheid@ggdzeeland.nl
Ard van Pelt
Adviseur milieu en gezondheid bij GGD Zeeland
“Ik ben adviseur milieu en gezondheid bij GGD Zeeland. Dat betekent dat ik adviseer of milieu- of omgevingsfactoren invloed kunnen hebben op de gezondheid. Elektromagnetische velden (EMV) zijn hier een voorbeeld van, net als fijnstof en PFAS.”
“Wij zijn er echt voor de burgers. Dus als er zorgen zijn, staan wij klaar om te helpen. Onze grootste uitdaging? Google. Er staat zoveel informatie online; sommige informatie is juist, maar andere niet. Dit zorgt voor onrust en onzekerheid. Mijn boodschap is vooral dat mensen zich geen zorgen moeten maken over EMV. Waarom niet? Laten we het erover hebben! Wat is waar en wat is niet waar?”
Fabel
“Deze vraag krijg ik vaak, en er bestaat veel angst over. Maar dit is niet waar. Er is een belangrijk verschil tussen straling en EMV.
Je kunt het vergelijken met een spectrum. Helemaal links in dat spectrum staan elektromagnetische velden, zoals die van hoogspanningsmasten en transformatoren, maar ook de televisies en radio’s. Deze apparaten wekken ‘niet-ioniserende’ elektromagnetische velden op. Dat betekent dat hun frequentie laag is (onder 10¹⁵ Hz) en dat de energie te zwak is om moleculen te beschadigen of ionen te vormen. Hier is dus geen sprake van straling.
Bij zeer hoge frequenties bewegen elektromagnetische velden als een golf met de snelheid van het licht. Dan spreken we van straling. Deze stralen bevatten zoveel energie dat ze chemische verbindingen kunnen verbreken en schade kunnen veroorzaken aan levende cellen.
Voorbeelden hiervan zijn bepaalde soorten ultraviolette straling, röntgenstralen en gammastralen. Deze kunnen uit de natuur komen, bijvoorbeeld van de zon of radioactieve stoffen, maar ook kunstmatig worden opgewekt, zoals in een röntgenapparaat of een UV-lamp.”
Feit
“Het RIVM heeft een kaart ontwikkeld. Hierop kan je (indicatieve) magneetvelden rond de hoogspanningslijnen bekijken. Ook in jouw buurt. Je ziet hoever de magnetische velden kunnen komen, afhankelijk van de stroomvraag. De maatstaf hierbij is 0,4 microtesla. Boven deze waarde adviseren we om er niet langdurig te verblijven (minimaal 14 tot 18 uur per dag gedurende een jaar).”
Fabel
“Dit is een veelvoorkomende vraag, en ik begrijp waarom dit leeft. Toch is deze stelling niet waar.
Er is veel onderzoek gedaan naar de invloed van hoogspanningslijnen op de gezondheid. Allereerst is het belangrijk om te vermelden dat als je je buiten een bepaalde afstand van een hoogspanningslijn bevindt, er geen gezondheidsrisico’s zijn. Sta je direct onder de lijn of dicht erbij? Dan zijn er ook geen gezondheidsrisico’s als je er korte tijd bent, bijvoorbeeld tijdens het fietsen, wandelen of als je er een paar uur verblijft.
Als je er langdurig verblijft – een hele dag of langer, jaar in jaar uit – zijn er wetenschappelijke onderzoeken die aanwijzen dat dit invloed kan hebben op de gezondheid. Bij kinderen die langdurig worden blootgesteld aan een elektromagnetisch veld van 0,4 microtesla of meer, is een mogelijke samenhang gevonden met een licht verhoogd risico op leukemie. Ook bij volwassenen wijzen sommige studies op een mogelijke correlatie tussen langdurige blootstelling aan elektromagnetische velden en een verhoogde kans op leukemie, hoewel een oorzakelijk verband niet is aangetoond.
Daarom stelde de overheid voorzorgsmaatregelen op voor langdurig verblijf onder hoogspanningslijnen.”
Feit
“Wonen in de buurt van hoogspanningslijnen is niet gevaarlijk. Toch gelden er voorzorgsmaatregelen om te voorkomen dat mensen langdurig worden blootgesteld aan EMV. TenneT past bij de aanleg van nieuwe hoogspanningslijnen of het aanpassen van bestaande verbindingen deze maatregelen toe. Ze gebruiken bijvoorbeeld een mastontwerp dat een smal magneetveld heeft. En bij de bouw van een nieuwe hoogspanningslijn proberen ze zoveel mogelijk woningen en gevoelige locaties, zoals ziekenhuizen, scholen, kinderdagverblijven of woonwijken, te vermijden.”
Feit
“Elektromagnetische velden ontstaan wanneer elektrische ladingen bewegen. Dit gebeurt als er stroom gevraagd wordt. Bijvoorbeeld wanneer elektriciteit door een kabel van het stopcontact naar een lamp gaat of door een hoogspanningskabel om de huizen van stroom te voorzien. Hoe hoger de stroomvraag, hoe groter het elektromagnetisch veld.”