Bekijk dan de video.

Toen Renata drie jaar geleden bij TenneT begon, liep het project allesbehalve soepel. De werkzaamheden lagen stil en de samenwerking met de aannemer zat muurvast. “We waren elkaar in de samenwerking min of meer kwijtgeraakt,” zegt ze. In plaats van afstand te houden, stapte Renata er middenin. Ze zocht actief contact om het gesprek aan te gaan. Zowel met haar eigen team als met de mensen van de aannemer. “Ook daar werken mensen die met lood in de schoenen naar hun werk gingen. Zodra je dat erkent, kun je samen verder.” Ze vroeg haar teamleden om zich in te leven in de ander. “Kan jij je voorstellen hoe het voor hen is om aan een project te werken dat alleen nog maar als ‘gedoe’ voelt?” Dat raakte iets.

Het team zat vast in frustratie en negativiteit. Niemand zag nog hoe het beter kon. Om de samenwerking nieuw leven in te blazen, gingen collega’s actief aan de slag met coaching. Zo ontstond ruimte voor frisse energie en hernieuwd vertrouwen bij ervaren collega’s. En kwam er weer ruimte voor initiatief. Toen de deadline dichterbij kwam, veranderde de sfeer. Iedereen hielp elkaar, er heerste een sfeer van één team, één taak. “Niemand zei meer: dit zit niet mijn taak.”

En met resultaat: inmiddels stroomt er elektriciteit door de nieuwe verbinding. “En als we de hoogspanningsverbinding opleveren, vieren we dat samen.” Succesvol bouwen draait om verbinden, luisteren en oog hebben voor elkaars belangen. Empathie is daarbij onmisbaar. We realiseren ons goed dat bouwen op iemands land, of vlak langs een woning, veel invloed heeft. Juist daarom vinden we het belangrijk om aandacht te hebben voor iedereen om ons heen. Vroeger draaide het om conflictmanagement. Nu zeg ik: zet in op mediation. Voer het gesprek op tijd, voordat het escaleert. Het mooiste resultaat is: samen met trots kunnen opleveren. Dankzij elkaar.

Dat er nieuwe hoogspanningsverbindingen nodig zijn begrijpt iedereen. Maar de bouw van zo’n project heeft grote invloed op de omgeving: het landschap verandert, mensen ervaren overlast en er kan onbegrip ontstaan. Juist in die realiteit werkt het uitvoeringsteam van Renata Salomé - Ozorovskaja. In de bouwkeet in Rilland kijkt ze naar buiten en zegt: “Dit is de plek waar het allemaal gebeurt. Niet achter een bureau op een kantoor, maar hier in het veld. Waar van niks iets ontstaat.” Als Lead Project Execution stuurt ze de bouw aan van de verbinding Borssele-Rilland. Ze heeft een achtergrond in civiele techniek, maar voor haar draait bouwen niet alleen om techniek. “Wat mij fascineert, is samenwerken met zoveel verschillende mensen en belangen.”

Zo’n grote verbinding bouw je niet alleen. In Zeeland werkten meerdere aannemers samen aan dit project. BAM Infra en Valmont SM waren actief op het eerste deel van het traject. Switch en VDL Network Supplies namen het tweede stuk voor hun rekening. SPIE hing de hoogspanningslijnen in de masten. Overal werd gewerkt met oog voor natuur, landschap en omgeving. Ook de samenwerking met bewoners en gemeenten speelde een belangrijke rol.

De werkzaamheden waren niet te missen: machines op het land, monteurs in de masten. Toch werd geprobeerd de overlast te beperken. Geluiden van klapperende geleiders bij veel wind waren bijvoorbeeld tijdelijk: dit werd opgelost zodra de afstandhouders waren geplaatst. “We lieten het terrein onder de geleiders elke dag veilig achter,” aldus Dirk-Pieter. “Zodat de grondeigenaar ’s avonds gewoon op zijn land kon werken.”

Het werk is inmiddels afgerond. De geleiders hangen strak tussen de masten en vormen de ruggengraat van de nieuwe verbinding. Dirk-Pieter kijkt met voldoening terug: “Het was een intensief traject, met veel factoren om rekening mee te houden. Maar als je nu ziet wat er staat, dan kunnen we alleen maar trots zijn op hoe we dit samen voor elkaar hebben gekregen.”

Zodra de civiele aannemer een werkvak met wintrackmasten af had, begon het werk van SPIE. In elk trekvak plaatste SPIE een rem- en liermachine: één bij de eerste mast, één bij de laatste. Aan de masten werden de zogeheten V-braces geplaatst met daaraan de loopwielen. Vervolgens werd met een klein voertuig een voordraad aangebracht. “Daarmee konden we voldoende kracht opbouwen om in één keer vier geleiders — een hele bundel — te trekken,” legt Dirk-Pieter uit. “Daarna volgde het afwerken: inklemmen, afstandhouders plaatsen, isolatoren bevestigen, vogelspiralen aanbrengen. Het hele proces duurde gemiddeld twee weken per trekvak, afhankelijk van weer en terrein.”

De nieuwe hoogspanningsverbinding staat. Een indrukwekkend traject van voorbereiding en uitvoering ligt achter ons. Een belangrijke stap daarin was het trekken van de geleiders — het werk van aannemer SPIE. Geleiders zijn de lijnen die elektriciteit transporteren tussen de masten. Ze vormen het functionele hart van een hoogspanningsverbinding. Omgevingsmanager Dirk-Pieter van Es blikt terug.

Er waren ook tegenslagen. “We wilden starten met een vernieuwend hybride mastontwerp, beton gecombineerd met staal,” vertelt John. “Dat leek goedkoper, maar bleek technisch niet bestand tegen extreme weersomstandigheden. We zijn teruggegaan naar een volledig stalen ontwerp. Alles opnieuw ontwerpen, met het hele team.” Vernieuwend was ook het gebruik van parametrisch ontwerpen: een geautomatiseerde ontwerpmethode die toen nog in de kinderschoenen stond. Om de kwaliteit van de fundering te garanderen deed het projectteam een volledige test met masten in Geertruidenberg om zekerheid te krijgen over de draagkracht en veiligheid.

Bij een project van deze omvang komt meer kijken dan alleen techniek. Tijdens het hele traject is zorgvuldig gewerkt, in nauw overleg met ingenieurs, aannemers en betrokken partijen in de regio. Aanpassingen in het ontwerp, slimme oplossingen bij onverwachte situaties en het constant afstemmen van werkzaamheden zorgden ervoor dat het werk veilig, efficiënt en met zo min mogelijk overlast kon worden uitgevoerd. Door samen te werken, met vakmanschap, slimme planning én respect voor de omgeving, is er een verbinding tot stand gekomen die klaar is voor de toekomst. Een nieuwe schakel in het netwerk, waarmee inwoners en bedrijven kunnen rekenen op betrouwbare elektriciteit, ook als de vraag verder toeneemt.

Wat voor buitenstaanders misschien voelt als ‘ineens staat het er’, is het resultaat van jarenlange voorbereiding, engineering en samenwerking. Twee van de mannen die dit van dichtbij hebben meegemaakt zijn John Verduijn en Kees Kleijwegt. De een begon als lijnengineer, de ander als civiel specialist. Hun werk ligt inmiddels letterlijk onder de grond. Maar zonder die stevige basis geen stabiele mast, en zonder mast geen hoogspanningsverbinding.

Beiden hebben veel ervaring met buitengebieden. Jacob werkte vroeger tussen het vee, was veel te vinden op het akkerbouw- en veeteeltbedrijf en weet dus wat er speelt op een erf. Joost komt uit de hoek van natuurontwikkeling en is al sinds 2008 actief in Zeeland. “Dat helpt. Mensen herkennen je, je spreekt de taal van het gebied. Ze houden alles bij: van zoutwaterlekken tot de kwaliteit van aangevoerd zand. “Soms bellen we experts in, soms regelen we het zelf. Maar we zorgen altijd dat de boer weet wat er gebeurt.”

De kracht van Joost en Jacob zit in de lange adem. “Die continuïteit is belangrijk. Zeker als het spannend is, of stroef loopt.” Boeren zien hen daardoor steeds meer als bondgenoot. Jacob herinnert zich een eigenaar die al tientallen gezichten van TenneT voorbij had zien komen. “Volgend jaar zit jij hier toch niet meer,” zei hij. “Wedden van wel?” grapte Jacob. “Als jij er over een jaar nog zit, krijg je van mij een fles whisky.” Een jaar later zaten ze opnieuw aan dezelfde keukentafel. De boer hield woord. De fles kwam op tafel.

Hoewel het projectteam vasthoudt aan tekeningen en contracten, wijken Joost en Jacob daar soms van af. “Voor een melkveehouder is het cruciaal dat de koeien altijd bij de melkrobot kunnen komen. Als wij daar een bouwweg neerleggen, dan moet die boer twee keer per dag zelf met zijn dieren heen en weer. Dat kost hem zomaar twee uur per dag.” Aanpassingen vallen niet altijd in goede aarde bij het projectteam. “Maar wij zijn er echt voor die boeren.”

Waar gebouwd wordt, gaat de schop de grond in. Wanneer je dat doet op het erf van een agrariër, gelden er andere regels dan op openbaar terrein. Daarom zijn Joost Reemers en Jacob van Hattum als cultuurtechnisch toezichthouders van groot belang. Inmiddels zijn de twee aardig ingeburgerd langs het tracé. De fles whisky komt zelfs op tafel.

De grootste uitdaging? De lengte van het tracé en het aantal stakeholders. In plaats van één bouwplaats werkten we verspreid over tientallen locaties, met meer dan 35 perceeleigenaren. Dan moet je overzicht houden én vertrouwen opbouwen. Niet iedereen zat op ons te wachten, en terecht. Wij kwamen iets bouwen dat niet in hun belang was, en veroorzaakten ook nog overlast. Maar uiteindelijk hebben we in goed overleg met perceeleigenaren en TenneT op 90% van de percelen herstelwerk uitgevoerd. En daar zijn de meeste agrariërs tevreden mee. Wat ik heb geleerd? Hoe belangrijk cultuurtechnisch herstel is, en hoeveel je kunt bereiken met oprechte aandacht. Het Zeeuwse motto ‘Luctor et emergo’ past hier goed. We worstelden soms, maar we kwamen boven. En daar ben ik trots op.”

Jeroen van Moolenbroek, omgevingsmanager bij Switch (bouwcombinatie Strukton en Mobilis): “Tussen Kapelle en Rilland hebben wij de funderingen gebouwd voor de nieuwe hoogspanningsverbinding. Dat ging verder dan betonstorten: we legden tijdelijke bouwwegen aan, richtten werkterreinen in en zaten vooral veel aan de keukentafel bij agrariërs. Want we werkten op hun grond. Je bent letterlijk te gast en dat betekent: afspraken maken, goed communiceren én zorgen dat je het terrein weer netjes achterlaat. Daar draait het om in deze rol.

Als technisch manager was ik integraal verantwoordelijk voor de civiele kant: van werkwegen tot fundaties. Mijn achtergrond ligt in de wegenbouw, maar de kracht zit in het verbinden van disciplines. Die eerste fase was spannend: binnen een paar maanden moesten we met zeven funderingsmachines het veld in, terwijl we ook nog met coronamaatregelen te maken hadden. Dat is gelukt, mede dankzij de samenwerking met TenneT. Wat echt het verschil maakte? Persoonlijk contact met de mensen in de omgeving. Onze toezichthouder is zelf boer en spreekt de taal van de perceeleigenaren. Dat werkt. En als er iets onverwachts gebeurde, zoals het oppompen van brak grondwater bij bemalingen, dan konden we snel schakelen. Wat mij bijblijft? Dat we voor de einddatum al het volledige opleverdossier klaar hadden. Dat maak je zelden mee. Daar ben ik oprecht trots op. En dat allemaal op een paar kilometer van waar ik zelf woon.”

Richard Hubregtse, technisch manager BAM: “Dit was voor mij niet zomaar een project. Ik kom uit Goes, dit speelde dus letterlijk in mijn eigen achtertuin. De protestborden stonden me nog helder voor de geest. Dan weet je: we moeten dit goed doen. Ik was er vanaf de tenderfase bij, midden in coronatijd. Alles digitaal. Daarna ben ik doorgegaan in de uitvoering.